Zowel
op het gebied van kernwapens als klimaat is de wereld er volgens het
Forum van Veiligheidsexperts slechter aan toe dan in voorgaande
jaren. Zij hebben hun 'doomsday-clock' uit 1947 dan ook op woensdag
21 januari 2015 verzet van vijf minuten voor twaalf naar drie minuten
voor twaalf. 'De leiders hebben gefaald, al ver voor de huidige
crisis' aldus het forum. Door dit forum, rondtoerende
boekenschrijvers als Naomi Klein en Thomas Piketty en actievoerende
acteurs (De Verleiders) en journalisten (Joris Luijendijk), kunnen we
de afgrond langzaam op ons af zien komen.
Intussen
lijken wij mensen en organisaties weinig echt anders te doen, om te
voorkomen dat we met z'n allen in de afgrond flikkeren.
Als lemmingen gelijk,
trekken we verder en gooien ons zelf de diepte in, een vermijdelijke
dood tegemoet. Waarom keren we niet om? Wat hebben we los te laten en aan te nemen om wel de
omkeer te kunnen maken?
Dit artikel verscheen als blog in het e-zine Tijdschrift voor Organisatie en Ontwikkeling (TvOO).
Economische
kijk op leven
Rijk de afgrond in
De
oorzaak van deze massale beweging richting afgrond is onze overgave
aan de economische kijk op leven en 'de weg, de waarheid en het
leven' die het kapitalisme biedt. Het
is dit systeem, waar organisaties en bedrijven onderdeel van zijn,
dat ons rechtstreeks naar de klimaatverandering en dus de afgrond
leidt, aldus Naomi
Klein, Canadees wetenschapper en schrijver.
Systeemovertuigingen
Als
we gaan –daar hebben we ons al enigszins bij neer gelegd- dan wel
zo rijk mogelijk want, zo hebben we geleerd: 'winst maken moet', 'hoe
rijker hoe beter', 'rijkdom brengt status', 'geld maakt gelukkig',
'alleen winnen telt', 'als ik het maar goed heb', 'consumentisme is
een leuke vrijetijdsbesteding', 'greed is good', 'meer is beter',
'weggooien mag' en 'verspillen is niet erg'.
Winnaar
Organiseren
en ondernemen is in dit economische levensperspectief intussen een
onschuldig lijkend gezelschapsspel met als doel: winnen, door de
meeste winst te behalen. Prijs voor de winnaar: eretitel
'Beste Kapitalist' en wereldmacht.
Holland
op z'n winst
De Nederlander Hans de Boer, voorzitter van ondernemingsorganisatie
VNO-NCW, maakt in het gezelschapsspel 'Kapitalisme' een goede kans
voor de prijs van beste kapitalist met zijn briljante plan om
Nederland als een onderneming te zien, en het merk 'The Netherlands'
in de wereld te zetten door het als royaal land te positioneren, en
de boodschap uit te dragen dat als er ergens ellende is, Nederland er
als eerste bij is om noodhulp te verlenen. De Boer laat zien dat hij
het credo 'economie boven alles' echt heel goed begrepen heeft.
Middel
als doel.
Minpuntje
van het plan Boer: wat doe je als er even nergens nood aan de man is,
of nood zich net niet voordoet op een moment dat het
marketingtechnisch gezien goed uitkomt? Dan zullen we het noodlot
waarschijnlijk een handje moeten helpen, bijvoorbeeld door het zelf
te creëren of te verzwijgen. Want let wel: het doel is winst, niet
de hulpverlening zelf!
Old style
Terwijl
in de hele wereld sociale en maatschappelijke bewegingen gaande zijn
om de verhouding tussen organisatiedoel en -middel weer op orde te
brengen naar de oorspronkelijke bedoeling van georganiseerdheid is
het old style ondernemen 'winst heiligt de middelen', nog life and
kicking blijkens plan Boer.
Vast
in het spel
Loslaten
Wat
maakt dat we liever dood gaan, dan het economisch perspectief op ons
leven te verbreden, en het organiseren van ons bestaan te
verduurzamen? 'Niet omdat we niet geïnteresseerd zijn in het behoud
van mens en planeet' volgens de Canadese Naomi Klein, tijdens haar
Nederlandse boekpresentatie This
changes everything; Capitalism versus the climate,
'maar omdat we de economische grondslagen van het kapitalisme niet
willen los laten. Daardoor zullen we eerder de aarde vernietigen dan
het kapitalistisch systeem herzien.
De
geldschepping
Op
de vraag waarom we het kapitalistisch systeem maar niet loslaten,
geven de acteurs van De Verleiders tijdens de voorstelling Door
de bank genomen,
een verrassend antwoord: we leven in een systeem van geldschepping
door rente, waarin de geldbedragen nog werkelijk verdiend moeten
worden. Alle geld is dus 'schuld' en daarom moeten we steeds weer
meer verdienen om de virtuele groei van geld bij te
houden. Conclusie: we gaan er uiteindelijk aan, doordat we
proberen onze schuld in te lossen, die we al bij geboorte hebben!
Verlos
ons van onze schuld
We
zouden volgens hen echter ook 'gewoon' het systeem kunnen loslaten.
Hoe? Door alle rente en bestaande schulden te schrappen. Begin
met een schone lei volgens het Chigacoplan uit 1934 en
teken de petitie
voor een burgerinitiatief om de huidige politiek te dwingen
en te laten voelen dat er in principale naar het huidige
geldschepsysteem gekeken moet worden voor een duurzame wereld.
Omkering
Volgende leiders
Het
zijn niet de huidige leiders zelf die als eersten een route van de
afgrond af lijken te vinden. Het zijn alle anderen onder aanvoering
van rondtrekkende onderzoekers, schrijvers, theatermakers,
kunstenaars en actievoerders met de gedeelde boodschap: 'Leiders,
keer terug! Van persoonlijk gewin door organisatiegewin, naar het
inzetten van oorspronkelijke energie en kracht om te dienen en waarde
toe te voegen'.
Leiderschapsinkeer
Het
inzetten van een omkering vraagt een verandering in denken van
‘hebben’, ‘nemen’ en ‘winst maken’, naar ‘geven’,
‘dienen’ en ‘waarde toevoegen’. Terug naar wat organisaties
in wezen zijn, namelijk - in de woorden van Herman Wijffels:
maatschappelijke organismen, waarin maar één vraag geldt: ‘Wat is
de toegevoegde waarde van ieder van ons en van organisaties aan onze
samenleving?’. Het gaat om het besef dat zakendoen geen onschuldig
spel is, maar een verantwoordelijkheid in zich draagt voor het
geheel.
Individu
in het systeem
'In je eentje kun je geen systeem veranderen; er is een sociale beweging nodig' volgens Klein, die zij dan ook zelf initieert middels haar boekpresentaties over de hele wereld. Interessant is de vraag wat je als individu wel kunt doen om in een bestaand systeem, met vaststaande procedures en vormen, in omlijnde organisaties met gewoontes en patronen, het anders te doen dan je deed? Hoe kun je het systeem keren waar je onderdeel van bent en wellicht zelfs leiding aan geeft?
'In je eentje kun je geen systeem veranderen; er is een sociale beweging nodig' volgens Klein, die zij dan ook zelf initieert middels haar boekpresentaties over de hele wereld. Interessant is de vraag wat je als individu wel kunt doen om in een bestaand systeem, met vaststaande procedures en vormen, in omlijnde organisaties met gewoontes en patronen, het anders te doen dan je deed? Hoe kun je het systeem keren waar je onderdeel van bent en wellicht zelfs leiding aan geeft?
Startvraag
Stel
jezelf steeds de vraag in welke situatie je je bevindt en hoe je
hierin kunt dienen in plaats van winnen. De
vraag hoe je kunt dienen, biedt de opening om bewust te zijn en het
'juiste' te kiezen om te doen, in plaats van het automatisme van je
ego te volgen. Elke bewuste handeling heeft een positief effect op
meerdere niveaus: individueel, organisatorisch en maatschappelijk.
Dit vraagt op zoek te gaan naar je persoonlijke leertaak in de
organisatie.
7
handreikingen voor leiders in de lemmingentrek
Hieronder
7 handreikingen voor leiders in de lemmingentrek.
Ga naar binnen!
Ga naar binnen!
1-
Breng regelmatig een bezoek aan jezelf:
de weg naar binnen creëert systemisch gezien een beweging van
buiten. Niet door activisme maar door zelfverwerkelijking. Een
minuscule innerlijke beweging, heeft een enorme uiterlijke impact en
veranderingen tot gevolg.
2- Boor
de wijsheid van je mens-zijn aan:
ervaar je eigen binnenruimte. Het toelaten en ervaren van wat zich
van binnen aandient, zet een grote, duurzame (want van de eigen
menselijke maat) dynamiek in gang.
3-
Laat je raken: ervaar
je kwetsbaarheid als mens, in plaats van je onkwetsbaarheid als
functionaris. Je kwetsbaar tonen, brengt openheid, in plaats van
vernauwing, en ruimte om oorspronkelijk, geïnspireerd en menselijk
te handelen. Werk
je kwetsbaarheid niet weg maar omarm deze en daarmee de menselijke
maat die nodig is voor duurzaam organiseren.
Ga
eens naar buiten!
4- Kijk
verder dan je neus lang is en creëer ruimte om het anders te zien
en te doen: neem
af en toe afstand van de organisatie. Zie dat er buiten het
organisatiesysteem een grotere werkelijkheid is, waar de organisatie
onderdeel van is. Bezie het systeem waarin je werkt van buitenaf, en
vraag je af: waar draagt dit geheel aan bij? Wat is het doel van het
bestaan van deze organisatie? Wil ik hier onderdeel van zijn, een
bijdrage aan leveren, welke en waarom? Klopt dit voor mij? Doe ik
hieraan mee en hoe? Wat is mijn motivatie?
Ga
op zoek naar je plek , en die van de organisatie
5-
Vind je plek, in het midden tussen je binnen- en buitenwereld: leer
als leider tegelijkertijd te ontvangen en te bepalen. In de
verbinding tussen binnen en buiten is de menselijke maat.
6-
Vind de plek van de organisatie, tussen organisatie en samenleving
in: leer
als leider te leiden en te volgen, geheel en onderdeel te zijn, de
kleine en de grote te zijn.
7-
Vertraag en neem waar in plaats van zo snel mogelijk te handelen. In
deze waarneming kun je kiezen wat te doen in plaats van automatisch
te handelen.
Kortom:
laat je mens-zijn spreken en kijk eens om je heen!
'Een
stapje opzij, een stapje van niks is genoeg en heel de wereld oogt
anders. Een mens moet in het leven zijn eigen coulissen
verplaatsen'. Uit
Vaslav van Arhur Japin.
Dit blog verscheen in het e-zine Tijschrift voor Organisatie en Ontwikkeling (TvOO), namens het platform Duurzaam Nieuw Organiseren waar Edith Lindhout als blogger aan verbonden is.
Duurzaam Nieuw Organiseren is een online hr-broedplaats voor iedereen die vindt dat procedures en systemen ondersteunend moeten zijn en de bedoeling van de organisatie juist leidend.
Duurzaam Nieuw Organiseren is een online hr-broedplaats voor iedereen die vindt dat procedures en systemen ondersteunend moeten zijn en de bedoeling van de organisatie juist leidend.
Edith Lindhout is leiderschap- en organisatiecoach en richt zich op de ontwikkeling van de kracht van leiderschap in samenwerking en organiseren.